Fjármála- og efnahagsráðuneytið kynnir til samráðs mál nr. 216/2025, "Stöðumat og valkostir um stefnu um opinbera þjónustu". Umsagnarfrestur er til og með 18.11.2025.
Byggðarráð Skagafjarðar fagnar drögum að heildstæðu stöðumati og stefnu um opinbera þjónustu og leggur fram eftirfarandi innlegg sem svör við spurningum sem lagðar eru fram, til að skapa sameiginlega sýn á þjónustu hins opinbera.
Spurningar til samráðs:
Telur þú að stöðumat endurspegli núverandi stöðu opinberrar þjónustu?
Stöðumatið endurspeglar að nokkru leyti núverandi stöðu opinberrar þjónustu en varpar þó ekki með nægjanlega greinargóðum hætti ljósi á skerðingu á ýmis konar þjónustu sem veitt hefur verið af hálfu ríkisvaldsins í nærsamfélögunum. Í Skagafirði er t.d. nærtækt að benda á nýlega lokun þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Sauðárkróki sem hefur í för með sér verulega skerðingu á þjónustu. Fyrrgreind ákvörðun er ekki í samræmi við áform um að aukinn kraftur verði lagður í að aðstoða þá sem hafa verið lengi án atvinnu við að komast út á vinnumarkaðinn. Einnig má nefna niðurlagningu Nýsköpunarmiðstöðvar með tilheyrandi skort á stuðningsúrræðum á landsbyggðinni. Enn má nefna að skv. nýrri skýrslu Byggðastofnunar um þróun í fjölda ríkisstarfa á Íslandi fjölgaði ríkisstörfum á síðasta ári um 538 en fækkaði á sama tíma á Norðurlandi vestra um 10 á milli ára. Flest stöðugildi á vegum ríkisins eru staðsett á höfuðborgarsvæðinu eða 70%. Höfuðborgarsvæðið er jafnframt eini landshlutinn þar sem hlutfall stöðugilda er hærra en hlutfall íbúa, en 64% landsmanna búa á höfuðborgarsvæðinu. Í öðrum landshlutum er hlutfall stöðugilda ríkisins minna eða sambærilegt og hlutfall landsmanna er í viðkomandi landshluta.
Hvaða lykilviðfangsefni ættu að vera í forgangi næstu ár?
Jafna ætti þjónustu sem mest yfir landið allt, með veitingu t.d. þjónustu af hálfu ríkisins á landsbyggð jafnt sem höfuðborgarsvæði. Þjónustu í persónu ætti þannig að veita á landsbyggðinni eins og á höfuðborgarsvæðinu. Stafvæðingu og þróun á nýtingu tæknilegra lausna er einnig hægt að vinna hvaðan sem er, á landsbyggðinni sem höfuðborgarsvæðinu. Ríkisvaldið ætti að miða við að innkaupum sínum á þessum sviðum sé dreift sem kostur er. Tryggja þarf aðgengi nýrra íbúa að ólíkri þjónustu með því að auka framboð upplýsinga á ólíkum tungumálum. Huga þarf jafnframt sérstaklega að veitingu þjónustu í formi íslenskukennslu til nýrra íbúa. Gæta þarf að því að við þróun stafrænnar þjónustu nýtist hún fötluðum sem ófötluðum.
Hvernig tryggjum við jafnt aðgengi að þjónustu fyrir alla hópa samfélagsins?
Með aukinni nýtingu stafrænna lausna. Með því að dreifa þjónustustörfum hins opinbera í jafnari mæli um landið.
Hvaða tækifæri sérðu í stafvæðingu og nýtingu tæknilausna?
Þar eru gríðarleg tækifæri framundan, m.a. vegna góðrar vinnu fyrri ára í ljósleiðaratengingum til heimila um land allt, sem tryggja greiðan aðgang allra að tæknilausnum. Gæta þarf hins vegar að hópum sem búa yfir minni tæknikunnáttu og bjóða slíkum hópum þjónustu í persónu.
Er eitthvað sem vantar í drögin sem ætti að bæta við?
Huga þyrfti að enn nánara samspili og samstarfi allra opinberra aðila, þ.e. ríkis og sveitarfélaga, í veitingu opinberrar þjónustu með stafrænum hætti. Tækifærin sem felast í því fyrir bæði þjónustuveitendur og þjónustuþega eru gríðarleg.
Byggðarráð Skagafjarðar fagnar drögum að heildstæðu stöðumati og stefnu um opinbera þjónustu og leggur fram eftirfarandi innlegg sem svör við spurningum sem lagðar eru fram, til að skapa sameiginlega sýn á þjónustu hins opinbera.
Spurningar til samráðs:
Telur þú að stöðumat endurspegli núverandi stöðu opinberrar þjónustu?
Stöðumatið endurspeglar að nokkru leyti núverandi stöðu opinberrar þjónustu en varpar þó ekki með nægjanlega greinargóðum hætti ljósi á skerðingu á ýmis konar þjónustu sem veitt hefur verið af hálfu ríkisvaldsins í nærsamfélögunum. Í Skagafirði er t.d. nærtækt að benda á nýlega lokun þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Sauðárkróki sem hefur í för með sér verulega skerðingu á þjónustu. Fyrrgreind ákvörðun er ekki í samræmi við áform um að aukinn kraftur verði lagður í að aðstoða þá sem hafa verið lengi án atvinnu við að komast út á vinnumarkaðinn. Einnig má nefna niðurlagningu Nýsköpunarmiðstöðvar með tilheyrandi skort á stuðningsúrræðum á landsbyggðinni. Enn má nefna að skv. nýrri skýrslu Byggðastofnunar um þróun í fjölda ríkisstarfa á Íslandi fjölgaði ríkisstörfum á síðasta ári um 538 en fækkaði á sama tíma á Norðurlandi vestra um 10 á milli ára. Flest stöðugildi á vegum ríkisins eru staðsett á höfuðborgarsvæðinu eða 70%. Höfuðborgarsvæðið er jafnframt eini landshlutinn þar sem hlutfall stöðugilda er hærra en hlutfall íbúa, en 64% landsmanna búa á höfuðborgarsvæðinu. Í öðrum landshlutum er hlutfall stöðugilda ríkisins minna eða sambærilegt og hlutfall landsmanna er í viðkomandi landshluta.
Hvaða lykilviðfangsefni ættu að vera í forgangi næstu ár?
Jafna ætti þjónustu sem mest yfir landið allt, með veitingu t.d. þjónustu af hálfu ríkisins á landsbyggð jafnt sem höfuðborgarsvæði. Þjónustu í persónu ætti þannig að veita á landsbyggðinni eins og á höfuðborgarsvæðinu. Stafvæðingu og þróun á nýtingu tæknilegra lausna er einnig hægt að vinna hvaðan sem er, á landsbyggðinni sem höfuðborgarsvæðinu. Ríkisvaldið ætti að miða við að innkaupum sínum á þessum sviðum sé dreift sem kostur er. Tryggja þarf aðgengi nýrra íbúa að ólíkri þjónustu með því að auka framboð upplýsinga á ólíkum tungumálum. Huga þarf jafnframt sérstaklega að veitingu þjónustu í formi íslenskukennslu til nýrra íbúa. Gæta þarf að því að við þróun stafrænnar þjónustu nýtist hún fötluðum sem ófötluðum.
Hvernig tryggjum við jafnt aðgengi að þjónustu fyrir alla hópa samfélagsins?
Með aukinni nýtingu stafrænna lausna. Með því að dreifa þjónustustörfum hins opinbera í jafnari mæli um landið.
Hvaða tækifæri sérðu í stafvæðingu og nýtingu tæknilausna?
Þar eru gríðarleg tækifæri framundan, m.a. vegna góðrar vinnu fyrri ára í ljósleiðaratengingum til heimila um land allt, sem tryggja greiðan aðgang allra að tæknilausnum. Gæta þarf hins vegar að hópum sem búa yfir minni tæknikunnáttu og bjóða slíkum hópum þjónustu í persónu.
Er eitthvað sem vantar í drögin sem ætti að bæta við?
Huga þyrfti að enn nánara samspili og samstarfi allra opinberra aðila, þ.e. ríkis og sveitarfélaga, í veitingu opinberrar þjónustu með stafrænum hætti. Tækifærin sem felast í því fyrir bæði þjónustuveitendur og þjónustuþega eru gríðarleg.